سپهر گاز کاویان تولید کننده و تامین کننده گازهای خالص مانند استیلن وترکیبات گازی استیلن میباشد و دارای گواهینامه ISO17025 و آزمایشگاه مرجع اداره استاندارد ایران است .جهت خرید گازهای خالص و ترکیبی تماس بگیرید.02146837072 – 09033158778

استیلن (Acetylene) با فرمول شیمیایی C₂H₂، یکی از مهم‌ترین هیدروکربن‌های آلکین و گازی بسیار پرکاربرد در صنایع مختلف ایران است. شناخت دقیق این گاز، کاربردهای گسترده آن، و همچنین درک صحیح از روند خرید و فروش، نکات کلیدی معاملات، شرایط خاص بازار ایران و استراتژی‌های موفقیت در این حوزه، برای فعالان اقتصادی، صاحبان صنایع، خریداران و فروشندگان امری حیاتی است. این راهنمای جامع به منظور ارائه اطلاعاتی کامل و کاربردی در زمینه خرید و فروش استیلن در بازار ایران تدوین شده است.

بخش اول: استیلن چیست؟

۱.۱. تعریف استیلن

استیلن، که با نام اتین (Ethene) نیز شناخته می‌شود، ساده‌ترین هیدروکربن آلکین است. این گاز، بی‌رنگ، قابل اشتعال، و با بوی خاص (اغلب به دلیل ناخالصی‌ها) است. ساختار مولکولی آن شامل دو اتم کربن است که توسط یک پیوند سه‌گانه به یکدیگر متصل شده‌اند و هر اتم کربن نیز به یک اتم هیدروژن پیوند دارد. این پیوند سه‌گانه،  ( C2H2 ) را گازی بسیار واکنش‌پذیر و با انرژی بالا می‌سازد.

۱.۲. ویژگی‌های فیزیکی و شیمیایی استیلن

فرمول شیمیایی: C₂H₂

جرم مولی: ۲۶.۰۴ گرم بر مول

حالت فیزیکی در دمای اتاق: گاز

رنگ: بی‌رنگ

بو: معمولاً بوی سیر یا ناخالصی‌های دیگر (مانند فسفین و آمونیاک) به دلیل ناخالصی‌های موجود در آن. Ethene خالص بی‌بو است.

چگالی: کمی سبک‌تر از هوا (در حدود ۰.۹۱ برابر چگالی هوا)

نقطه جوش: -۸۴ درجه سانتی‌گراد

نقطه ذوب: -۸۰.۸ درجه سانتی‌گراد (تحت فشار)

قابلیت اشتعال: بسیار بالا. استیلن به شدت قابل اشتعال است و با هوا مخلوطی انفجاری در محدوده وسیعی (حدود ۲.۵ تا ۸۱ درصد حجمی) تشکیل می‌دهد.

دمای خود اشتعالی: حدود ۳۲۵ درجه سانتی‌گراد

انرژی اشتعال: بسیار پایین، به راحتی با جرقه یا شعله مشتعل می‌شود.

واکنش‌پذیری: Ethene به دلیل وجود پیوند سه‌گانه، گازی بسیار واکنش‌پذیر است و در واکنش‌های مختلفی مانند هیدروژناسیون، هالوزناسیون، هیدراتاسیون و پلیمریزاسیون شرکت می‌کند.

انحلال‌پذیری: کمی در آب حل می‌شود، اما در حلال‌های آلی مانند استون و اتیل الکل به خوبی حل می‌شود.

قابلیت انفجار: تحت فشار بالا، Ethene ناپایدار است و می‌تواند منفجر شود. به همین دلیل، استیلن به صورت محلول در استون در کپسول‌های مخصوص تحت فشار نگهداری و حمل می‌شود.

۱.۳. روش‌های تولید استیلن

استیلن به دو روش اصلی تولید می‌شود:

روش کاربید کلسیم: این روش، روش سنتی و رایج‌ترین روش تولید استیلن است. در این روش، کاربید کلسیم (CaC₂) با آب واکنش داده و Ethene تولید می‌کند:
CaC₂ + 2H₂O → C₂H₂ + Ca(OH)₂ کاربید کلسیم خود از واکنش کک (کربن) و آهک (اکسید کلسیم) در دمای بسیار بالا (حدود ۲۰۰۰ درجه سانتی‌گراد) در کوره‌های قوس الکتریکی تولید می‌شود: CaO + 3C → CaC₂ + CO این روش نیاز به انرژی بالایی دارد و تولید آن با مصرف برق بالا همراه است.

روش هیدروکربن‌های سنگین (کراکینگ حرارتی): در این روش، هیدروکربن‌های سنگین‌تر مانند متان (CH₄)، اتان (C₂H₆)، یا نفت کوره در دماهای بسیار بالا (بالاتر از ۱۵۰۰ درجه سانتی‌گراد) و با سرعت زیاد حرارت داده شده و سپس سریعاً سرد (کوئنچ) می‌شوند. این فرآیند باعث شکست مولکول‌های هیدروکربنی بزرگ‌تر و تشکیل Ethene و سایر هیدروکربن‌های سبک‌تر می‌شود.
2CH₄ → C₂H₂ + 3H₂ (در دماهای بسیار بالا) این روش معمولاً در مجتمع‌های پتروشیمی بزرگ و با هدف تولید مواد شیمیایی واسط انجام می‌شود.

بخش دوم: کاربردهای استیلن در صنایع مختلف

Ethene به دلیل حرارت بسیار بالای شعله حاصل از سوختن آن با اکسیژن، و همچنین خاصیت واکنش‌پذیری شیمیایی‌اش، کاربردهای فراوانی در صنایع مختلف ایران دارد.

۲.۱. جوشکاری و برشکاری (Oxy-Acetylene Welding and Cutting)

این پرکاربردترین و شناخته شده‌ترین کاربرد Ethene است. ترکیب استیلن با اکسیژن در مشعل‌های مخصوص، شعله‌ای با دمای بسیار بالا (تا حدود ۳۵۰۰ درجه سانتی‌گراد) تولید می‌کند که قادر به ذوب و جوشکاری فلزات مختلف، به ویژه فولاد، و همچنین برشکاری قطعات فلزی ضخیم است.

جوشکاری: اتصال دو قطعه فلزی با ذوب کردن لبه‌های آن‌ها و در صورت نیاز افزودن مواد پرکننده.

برشکاری: ذوب کردن فلز و سپس دمیدن اکسیژن با فشار بالا برای اکسید کردن فلز ذوب شده و دور کردن آن از منطقه برش.

سخت‌کاری سطحی (Flame Hardening): حرارت دادن سطحی قطعات فلزی با شعله Ethene و سپس سرد کردن سریع آن‌ها برای افزایش سختی سطح.

۲.۲. صنایع شیمیایی

Ethene به عنوان یک ماده اولیه مهم در تولید بسیاری از مواد شیمیایی پایه کاربرد دارد:

تولید وینیل کلراید (Vinyl Chloride Monomer – VCM): وینیل کلراید مونومر، ماده اولیه اصلی برای تولید پلی‌وینیل کلراید (PVC)، یکی از پرکاربردترین پلاستیک‌ها در جهان، از Ethene و اسید هیدروکلریک (HCl) با استفاده از کاتالیزور (مانند کلرید جیوه) تولید می‌شود: C₂H₂ + HCl → CH₂=CHCl

تولید وینیل استات مونومر (Vinyl Acetate Monomer – VAM): برای تولید پلی‌وینیل استات (PVA) و کوپلیمرهای آن، استیلن با اسید استیک و اکسیژن واکنش داده و وینیل استات تولید می‌کند: 2C₂H₂ + 2CH₃COOH + O₂ → 2CH₃COOCH=CH₂ + 2H₂O

تولید اتیلن (Ethylene): در برخی فرآیندها، Ethene هیدروژنه شده و به اتیلن تبدیل می‌شود که خود ماده اولیه مهمی برای تولید پلی‌اتیلن است.

تولید اکریلونیتریل (Acrylonitrile): ماده اولیه برای تولید الیاف اکریلیک و پلاستیک‌های ABS.

تولید استالدئید (Acetaldehyde): از طریق هیدراتاسیون Ethene .

تولید بنزن (Benzene)، تولوئن (Toluene) و زایلن (Xylene) (BTX): از طریق پلیمریزاسیون (سیکلوتریمریزاسیون) Ethene .

تولید نفتالین (Naphthalene) و سایر ترکیبات آروماتیک: از طریق واکنش‌های پیچیده‌تر.

۲.۳. صنایع روشنایی (منسوخ شده)

در گذشته، Ethene به دلیل نور سفید و پرحرارت شعله‌اش، در لامپ‌های کاربید (Acetylene Lamps) برای روشنایی در معادن، دوچرخه‌ها، و اتومبیل‌های قدیمی استفاده می‌شد. با توسعه برق، این کاربرد به شدت کاهش یافته است.

۲.۴. سایر کاربردها

تولید مواد ضدعفونی کننده و دارویی: برخی ترکیبات مشتق از استیلن در صنایع دارویی کاربرد دارند.

تولید کود شیمیایی: در برخی فرآیندها به صورت واسطه.

صنایع لاستیک‌سازی: به عنوان ماده اولیه برای تولید برخی افزودنی‌ها.

بخش سوم: روند خرید و فروش استیلن در بازار ایران

خرید و فروش استیلن در ایران معمولاً به دو صورت عمده انجام می‌شود:

فروش استیلن به صورت کپسول (سیلندر): این رایج‌ترین شکل خرید برای مصرف‌کنندگان خرد و متوسط است. استیلن در کپسول‌های فولادی مخصوص با فشار بالا و به صورت محلول در استون نگهداری و عرضه می‌شود.

فروش استیلن به صورت خطی (Bulk Supply): این روش برای مصرف‌کنندگان بسیار بزرگ (مانند کارخانجات پتروشیمی که استیلن را به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند) کاربرد دارد. در این حالت، استیلن به صورت فشرده و در خطوط لوله مستقیم یا تانکرهای مخصوص حمل و تحویل داده می‌شود.

۳.۱. عوامل مؤثر بر روند خرید و فروش

عرضه و تقاضا: بیشترین عامل تعیین‌کننده قیمت و حجم معاملات. افزایش تقاضا در صنایع جوشکاری، ساختمانی و شیمیایی باعث افزایش خرید می‌شود.

تولید داخلی و واردات: میزان تولید استیلن در داخل کشور (توسط پتروشیمی‌ها و واحدهای تولید کاربید) و همچنین امکان واردات آن، بر عرضه تأثیر می‌گذارد.

قیمت مواد اولیه: هزینه تولید کاربید کلسیم (برق، کک، آهک) و قیمت هیدروکربن‌های سنگین در روش دوم، بر قیمت تمام شده استیلن تولیدی تأثیر می‌گذارد.

هزینه‌های حمل و نقل و لجستیک: جابجایی کپسول‌های سنگین و پرفشار استیلن نیازمند رعایت استانداردهای ایمنی و هزینه‌های حمل خاص خود است.

شرایط اقتصادی کلان: رکود یا رونق اقتصادی، تحریم‌ها، و نوسانات نرخ ارز بر قدرت خرید صنایع و در نتیجه بر تقاضای استیلن تأثیر می‌گذارند.

فصل و زمان: برخی صنایع (مانند ساخت و ساز) در فصول خاصی از سال فعالیت بیشتری دارند که می‌تواند بر تقاضای فصلی استیلن تأثیر بگذارد.

۳.۲. بازیگران اصلی بازار

تامین کنندگان :

شرکت‌هایی که استیلن تولیدی را در کپسول پر کرده و به بازار عرضه می‌کنند. که شرکت سپهر گاز کاویان در خواست استیلن مشتریان را در گرید ( خلوص ) درخواستی تامین میکنیم و گاز خالص دیگر از جمله نیتروژن ، اکسیژن ، ارگون و ….

مصرف‌کنندگان:

واحدهای صنعتی: کارگاه‌های جوشکاری، کارخانجات تولیدی، صنایع فلزی، صنایع شیمیایی، خودروسازی، کشتی‌سازی و…

مصرف‌کنندگان خرد: تعمیرکاران، مشاغل خدماتی.

۳.۳. فرآیند خرید

شناسایی تامین‌کننده: یافتن تامین‌کنندگان معتبر و دارای مجوز.

استعلام قیمت و شرایط: دریافت پیشنهادات قیمت، شرایط پرداخت، زمان تحویل و هزینه حمل.

بررسی کیفیت و استانداردها: اطمینان از سلامت کپسول‌ها و خلوص گاز.

انعقاد قرارداد: در معاملات عمده، قرارداد کتبی برای تضمین خرید و فروش.

تامین کپسول (در صورت نیاز): در برخی موارد، مصرف‌کننده باید کپسول خالی را با کپسول پر معاوضه کند. در صورت نداشتن کپسول، باید کپسول را خریداری یا اجاره کند.

پرداخت و دریافت: انجام پرداخت و تحویل گرفتن محصول.

رعایت نکات ایمنی در حمل و نقل و نگهداری: بسیار حیاتی است.

بخش چهارم: نکات مهم در معامله استیلن

معامله استیلن، به دلیل ماهیت خطرناک و پرفشار این گاز، نیازمند دقت و رعایت بالاترین استانداردهای ایمنی و قانونی است.

۴.۱. ایمنی و استانداردها

سلامت کپسول‌ها:

تاریخ انقضاء: کپسول‌ها دارای تاریخ انقضاء هستند و باید به صورت دوره‌ای مورد تست و بازرسی قرار گیرند.

بدنه کپسول: اطمینان از عدم وجود خوردگی، آسیب فیزیکی، و نشتی.

سوپاپ (والو): سالم بودن و عملکرد صحیح سوپاپ برای جلوگیری از نشت گاز.

مارک‌گذاری: درج اطلاعات ضروری مانند نام سازنده، تاریخ ساخت، ظرفیت، فشار کاری و نوع گاز.

محتوای کپسول:

استون: استیلن به دلیل ناپایداری تحت فشار بالا، در کپسول‌ها به صورت محلول در استون (Solvent) نگهداری می‌شود. وجود مقدار کافی استون برای جذب و نگهداری ایمن استیلن ضروری است.

بدنه متخلخل (Porous Mass): داخل کپسول‌ها با مواد متخلخل (مانند پشم شیشه یا بتن متخلخل) پر شده است تا سطح تماس را افزایش داده و استون را به طور یکنواخت جذب کند.

خلوص گاز: اطمینان از خلوص استیلن و عدم وجود ناخالصی‌های خطرناک.

استانداردهای حمل و نقل: رعایت قوانین و مقررات مربوط به حمل مواد خطرناک، استفاده از وسایل نقلیه مناسب و آموزش رانندگان.

استانداردهای نگهداری: کپسول‌ها باید در مکان‌های خشک، خنک، با تهویه مناسب و دور از منابع حرارت، جرقه و مواد قابل اشتعال نگهداری شوند.

۴.۲. نکات حقوقی و قراردادی

مجوزهای لازم: تامین‌کنندگان باید دارای مجوزهای لازم از سازمان‌های ذی‌ربط (مانند سازمان ملی استاندارد، وزارت صنعت، معدن و تجارت) باشند.

مشخصات فنی: قرارداد باید به طور دقیق مشخصات فنی محصول (مانند فشار کاری، حجم، خلوص) را ذکر کند.

شرایط پرداخت: تعیین نحوه پرداخت (نقدی، اعتباری، چک) و زمان‌بندی آن.

مسئولیت‌ها: تعیین مسئولیت‌ها در قبال حمل و نقل، بیمه، و خسارات احتمالی.

شرایط فسخ قرارداد: تعیین شرایط و نحوه فسخ قرارداد در صورت عدم انجام تعهدات.

گارانتی: در صورت امکان، دریافت گارانتی برای کیفیت و عملکرد محصول.

۴.۳. نکات مربوط به قیمت‌گذاری

قیمت بر اساس حجم (کپسول): قیمت‌گذاری معمولاً بر اساس حجم گاز داخل کپسول (معمولاً بر حسب متر مکعب) و همچنین قیمت کپسول (در صورت خرید) انجام می‌شود.

قیمت بر اساس وزن: گاهی اوقات قیمت‌گذاری بر اساس وزن استیلن در کپسول انجام می‌شود.

هزینه‌های جانبی: قیمت نهایی باید شامل هزینه‌های بسته‌بندی، بارگیری، حمل و نقل، و مالیات باشد.

نوسانات بازار: در نظر گرفتن نوسانات قیمت مواد اولیه و شرایط عرضه و تقاضا.

۴.۴. مدیریت ریسک

ریسک انفجار و آتش‌سوزی: استفاده از تجهیزات و شیوه‌های ایمن در تمام مراحل.

ریسک نشتی: بازرسی منظم کپسول‌ها و اتصالات.

ریسک تحویل ناقص یا نامنطبق: بررسی دقیق بار هنگام تحویل و تطبیق با مشخصات قرارداد.

ریسک نوسانات قیمتی: انعقاد قراردادهای بلندمدت یا استفاده از ابزارهای پوشش ریسک در صورت امکان.

بخش پنجم: شرایط بازار استیلن در ایران

بازار استیلن در ایران تحت تاثیر عوامل متعددی قرار دارد که شناخت آن‌ها برای موفقیت در این تجارت ضروری است.

۵.۱. عوامل تعیین‌کننده شرایط بازار

پتانسیل تولید داخلی: ایران دارای ظرفیت تولید استیلن از طریق پتروشیمی‌ها و واحدهای تولید کاربید است. این پتانسیل بر عرضه داخلی تأثیرگذار است.

نیاز صنایع کلیدی: صنایع جوشکاری، فلزی، خودروسازی، نفت و گاز، و پتروشیمی از بزرگترین مصرف‌کنندگان استیلن در ایران هستند. وضعیت این صنایع مستقیماً بر تقاضا اثر می‌گذارد.

تغییرات در قوانین و مقررات: تغییرات در استانداردهای ایمنی، مقررات حمل و نقل مواد خطرناک، و سیاست‌های دولتی می‌تواند بر بازار تأثیر بگذارد.

تکنولوژی‌های جایگزین: در برخی کاربردها، ممکن است تکنولوژی‌های دیگری جایگزین استیلن شوند (مانند لیزر برای برش فلزات)، که این امر می‌تواند بر تقاضا اثر کاهشی داشته باشد.

شرایط تحریم: تحریم‌ها می‌توانند بر واردات مواد اولیه، دسترسی به تجهیزات، و صادرات محصولات نهایی (که ممکن است از استیلن استفاده کرده باشند) تأثیر بگذارند.

۵.۲. چالش‌های موجود در بازار ایران

بالا بودن هزینه‌های تولید: به خصوص در روش کاربید کلسیم، که وابسته به مصرف بالای برق است.

مسائل ایمنی و لجستیک: حمل و نقل و نگهداری استیلن به دلیل پرخطر بودن، نیازمند رعایت پروتکل‌های ایمنی سخت‌گیرانه و هزینه‌های بالایی است.

کیفیت متغیر: در برخی موارد، کیفیت استیلن توزیع شده ممکن است متغیر باشد، که بر رضایت مصرف‌کنندگان تأثیر می‌گذارد.

توزیع نامتوازن: دسترسی به استیلن در تمام نقاط کشور ممکن است یکسان نباشد، و تمرکز بازار در مناطق صنعتی خاص است.

رقابت با گازهای جایگزین: در برخی کاربردها، گازهایی مانند پروپان، پروپیلن، یا حتی هیدروژن به عنوان جایگزین استیلن در فرآیندهای برش و جوشکاری مطرح هستند، اگرچه دمای شعله استیلن همچنان یک مزیت رقابتی است.

۵.۳. فرصت‌های بازار

رشد صنایع فلزی و ساخت و ساز: با توجه به نیازهای عمرانی و توسعه زیرساخت‌ها، تقاضا برای جوشکاری و برشکاری همچنان بالا خواهد بود.

گسترش صنایع شیمیایی: توسعه واحدهای پتروشیمی و صنایع پایین‌دستی که استیلن را به عنوان ماده اولیه استفاده می‌کنند، فرصت‌های جدیدی ایجاد می‌کند.

ارتقاء کیفیت و استانداردها: تامین‌کنندگان با رعایت بالاترین استانداردها و ارائه محصول با کیفیت، می‌توانند سهم بازار خود را افزایش دهند.

بهینه‌سازی فرآیندهای تولید: سرمایه‌گذاری در تکنولوژی‌های جدید برای کاهش هزینه‌های تولید و افزایش کارایی.

حمل و نقل ایمن و کارآمد: ارائه خدمات لجستیکی با استانداردهای بالا می‌تواند یک مزیت رقابتی باشد.