سپهر گاز کاویان تولید کننده و تامین کننده گازهای خالص وترکیبی دارای گواهینامه ISO17025 و آزمایشگاه مرجع اداره استاندارد ایران می باشد.جهت خرید گازهای خالص و ترکیبی تماس بگیرید.02146837072 – 09033158778

گازسنج چیست؟

گازسنج (Gas Detector) دستگاهی است که برای تشخیص و اندازه‌گیری غلظت گازهای خاص در محیط اطراف طراحی شده است. این دستگاه‌ها با هشدار دادن به اپراتور در صورت عبور غلظت گاز از حد مجاز، به جلوگیری از حوادثی مانند مسمومیت، انفجار و آتش‌سوزی کمک شایانی می‌کنند. گازسنج‌ها می‌توانند انواع مختلفی از گازها را شناسایی کنند، از جمله:

گازهای سمی: مانند مونوکسید کربن (CO)، سولفید هیدروژن (H2S)، کلر (Cl2)، آمونیاک (NH3) و غیره.

گازهای قابل اشتعال (منفجره): مانند متان (CH4)، پروپان (C3H8)، هیدروژن (H2)، بخارات حلال‌ها و غیره.

گازهای کمبود اکسیژن: مانند نیتروژن (N2)، آرگون (Ar) و هر گاز دیگری که جایگزین اکسیژن شده و غلظت آن را کاهش دهد.

گازهای کمبود دی‌اکسید کربن: مانند مونوکسید کربن (CO) که می‌تواند باعث کاهش غلظت اکسیژن شود.

انواع گازسنج‌ها

گازسنج‌ها را می‌توان بر اساس تعداد گازهایی که اندازه‌گیری می‌کنند، به دو دسته کلی تقسیم کرد:

گازسنج‌های تک‌گاز (Single-Gas Detectors): این دستگاه‌ها فقط قادر به تشخیص و اندازه‌گیری یک نوع گاز خاص هستند. معمولاً برای کاربردهای خاص و شناسایی یک گاز مشخص طراحی می‌شوند. مثال رایج آن، گازسنج‌های مونوکسید کربن (CO) یا هیدروژن سولفید (H2S) است.

گازسنج‌های چندگاز (Multi-Gas Detectors): این دستگاه‌ها قادر به تشخیص و اندازه‌گیری همزمان چندین نوع گاز هستند. این نوع گازسنج‌ها برای محیط‌هایی که پتانسیل وجود انواع مختلفی از گازهای خطرناک وجود دارد، بسیار کارآمدتر هستند. متداول‌ترین نوع آنالایزرها، دستگاه‌های چهار گازه هستند که معمولاً گازهای زیر را پوشش می‌دهند:

اکسیژن (O2): برای تشخیص شرایط کمبود یا غلظت بالای اکسیژن.

گازهای قابل اشتعال (LEL – Lower Explosive Limit): اندازه‌گیری غلظت گازهای قابل اشتعال در هوا.

مونوکسید کربن (CO): گاز سمی ناشی از احتراق ناقص.

هیدروژن سولفید (H2S): گاز سمی با بوی تخم مرغ گندیده.

برخی از دستگاه‌های پیشرفته‌تر ممکن است قابلیت تشخیص گازهای دیگری مانند کلر، آمونیاک، دی‌اکسید گوگرد (SO2) و غیره را نیز داشته باشند.

اصول عملکرد سنسورهای گازسنج

عملکرد گازسنج‌ها به نوع سنسور مورد استفاده در آن‌ها بستگی دارد. رایج‌ترین انواع سنسورها عبارتند از:

سنسورهای الکتروشیمیایی (Electrochemical Sensors): این سنسورها برای تشخیص گازهای سمی و اکسیژن بسیار متداول هستند. در این سنسورها، گاز مورد نظر با الکترولیت واکنش داده و جریان الکتریکی تولید می‌شود که متناسب با غلظت گاز است. این سنسورها عمر محدود و نیاز به کالیبراسیون منظم دارند.

سنسورهای کاتالیتیکی (Catalytic Bead Sensors / Pellistors): این سنسورها برای تشخیص گازهای قابل اشتعال استفاده می‌شوند. یک المنت گرم شونده (پیل) پوشیده شده با کاتالیزور، گاز قابل اشتعال را اکسید می‌کند. این اکسیداسیون باعث افزایش دما و تغییر مقاومت المنت می‌شود که توسط مدار دستگاه اندازه‌گیری شده و به غلظت گاز تبدیل می‌شود. این سنسورها در حضور مادی که کاتالیزور را مسموم می‌کند (مانند ترکیبات سرب، سیلیکون، گوگرد)، عملکردشان کاهش می‌یابد.

سنسورهای مادون قرمز (Infrared Sensors – IR): این سنسورها برای تشخیص گازهای قابل اشتعال و همچنین دی‌اکسید کربن (CO2) استفاده می‌شوند. گاز مورد نظر با جذب طول موج خاصی از نور مادون قرمز، انرژی را جذب می‌کند. میزان جذب نور با غلظت گاز متناسب است. این سنسورها معمولاً طول عمر بالاتری دارند و در برابر برخی مسمومیت‌ها مقاوم‌تر هستند.

سنسورهای نیمه‌هادی اکسید فلز (Metal Oxide Semiconductor – MOS): این سنسورها در دماهای بالا، با جذب گازهای خاص، رسانایی الکتریکی خود را تغییر می‌دهند. این تغییر رسانایی متناسب با غلظت گاز است. این سنسورها به طور گسترده در تشخیص گازهای سمی و قابل اشتعال استفاده می‌شوند، اما ممکن است به رطوبت و سایر گازها نیز حساس باشند.

کاربردهای گازسنج‌ها

گازسنج‌ها در صنایع مختلفی برای اطمینان از ایمنی و رعایت استانداردها به کار می‌روند:

صنایع نفت و گاز: در سکوهای نفتی، پالایشگاه‌ها، ایستگاه‌های انتقال گاز، و هنگام حفاری و نگهداری خطوط لوله برای تشخیص گازهای قابل اشتعال، سمی (مانند H2S) و شرایط کمبود اکسیژن.

صنایع شیمیایی: در کارخانجات تولید مواد شیمیایی برای پایش بخارات سمی و قابل اشتعال.

تونل‌ها و فضاهای بسته: برای اطمینان از کیفیت هوا و عدم وجود گازهای خطرناک قبل و حین ورود افراد.

کشف و نجات: توسط تیم‌های آتش‌نشانی و امداد برای ارزیابی خطرات قبل از ورود به محل حادثه.

معادن: برای تشخیص گازهای سمی و قابل اشتعال مانند متان و مونوکسید کربن.

کشاورزی: در سیلوها و انبارهای نگهداری غلات برای تشخیص گازهای ناشی از پوسیدگی.

مدیریت پسماند: در محل‌های دفن زباله برای تشخیص گازهای تولید شده مانند متان.

تصفیه خانه‌های فاضلاب: برای تشخیص گازهای سمی و قابل اشتعال.

ساختمان‌ها و تأسیسات: برای پایش گاز شهری (Natural Gas) یا مونوکسید کربن در فضاهای بسته.

کالیبراسیون گازسنج: چرایی و اهمیت

کالیبراسیون (Calibration) فرایندی است که طی آن، خروجی یک دستگاه اندازه‌گیری (در اینجا گازسنج) با مقادیر استاندارد و شناخته شده مقایسه و در صورت نیاز تنظیم می‌شود تا اطمینان حاصل شود که دستگاه مقادیر صحیح و دقیقی را نمایش می‌دهد.

چرا کالیبراسیون گازسنج ضروری است؟

حفظ دقت و صحت: سنسورهای گاز به مرور زمان به دلیل عوامل مختلفی مانند تغییرات دما، رطوبت، فشار، آلودگی، اکسیداسیون و عمر مفید سنسور، ممکن است دقت خود را از دست بدهند. کالیبراسیون منظم، انحرافات را تصحیح کرده و اطمینان از خوانش دقیق را فراهم می‌کند.

رعایت استانداردها و مقررات: بسیاری از صنایع و سازمان‌های نظارتی، داشتن گواهی کالیبراسیون معتبر برای تجهیزات ایمنی مانند گازسنج‌ها را الزامی می‌دانند.

پیشگیری از حوادث: یک گازسنج کالیبره نشده ممکن است در مواجهه با غلظت خطرناک گاز، هشدار ندهد یا هشدار اشتباه بدهد که عواقب جبران‌ناپذیری خواهد داشت.

اطمینان از عملکرد صحیح در شرایط بحرانی: کالیبراسیون اطمینان می‌دهد که دستگاه در زمان نیاز، همانطور که انتظار می‌رود، عمل خواهد کرد.

افزایش طول عمر دستگاه: کالیبراسیون منظم و صحیح می‌تواند به شناسایی زودهنگام مشکلات سنسور و جلوگیری از آسیب‌های جدی‌تر کمک کند.

فرکانس کالیبراسیون:

فرکانس کالیبراسیون به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

توصیه سازنده: معمولاً سازندگان، یک دوره زمانی مشخص (مثلاً هر 3 تا 6 ماه) را برای کالیبراسیون توصیه می‌کنند.

نوع سنسور: برخی سنسورها نیاز به کالیبراسیون مکررتر دارند.

محیط عملیاتی: در محیط‌هایی با آلودگی بالا یا تغییرات شدید دما و رطوبت، ممکن است نیاز به کالیبراسیون زودتر باشد.

استفاده مداوم یا متناوب: دستگاه‌هایی که به طور مداوم استفاده می‌شوند، نیاز به کالیبراسیون بیشتری دارند.

قوانین و مقررات محلی: برخی مناطق ممکن است الزامات خاصی برای فرکانس کالیبراسیون تعیین کرده باشند.

نوع کالیبراسیون:

کالیبراسیون صفر (Zero Calibration): در این مرحله، دستگاه در هوای پاک (بدون حضور گاز مورد نظر) قرار داده می‌شود تا نقطه صفر آن تنظیم شود. این امر به حذف اثر گازهای زمینه‌ای کمک می‌کند.

کالیبراسیون اسپان (Span Calibration) یا کالیبراسیون با گاز رفرنس (Reference Gas Calibration): در این مرحله، دستگاه با استفاده از یک گاز با غلظت دقیق و مشخص (گاز اسپان یا گاز کالیبراسیون) که توسط شرکت‌های معتبر تولید و عرضه می‌شود، کالیبره می‌شود. این گاز معمولاً در سیلندرهای تحت فشار عرضه می‌شود.

تجهیزات لازم برای کالیبراسیون:

دستگاه گازسنج مورد نظر.

گاز کالیبراسیون (Span Gas): با غلظت‌های دقیق و مشخص برای گازهایی که دستگاه قادر به تشخیص آن‌هاست. این گازها معمولاً به صورت مخلوط (مثلاً O2/LEL/CO/H2S) یا مجزا عرضه می‌شوند.

رگولاتور (Regulator): برای کنترل دقیق جریان گاز از سیلندر.

شلنگ و اتصالات: برای اتصال سیلندر گاز به دستگاه.

آداپتور اتصال: برای اتصال صحیح شلنگ به پورت ورودی دستگاه.

محفظه کالیبراسیون (Calibration Chamber) یا کیسه کالیبراسیون: برای ایجاد یک محیط بسته و کنترل شده در اطراف سنسورها.

نرم‌افزار یا سیستم مدیریت کالیبراسیون (در صورت وجود).

دفترچه راهنمای دستگاه.

کالیبراسیون دستگاه آنالایزر MSA

MSA (Mine Safety Appliances) یکی از پیشروان در تولید تجهیزات ایمنی، از جمله گازسنج‌های پرتابل و ثابت است. دستگاه‌های آنالایزر MSA به دلیل قابلیت اطمینان و دقت بالا، در بسیاری از صنایع مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نکات مهم برای کالیبراسیون دستگاه‌های MSA:

همیشه از دفترچه راهنمای مدل خاص دستگاه MSA خود استفاده کنید. مراحل دقیق ممکن است بین مدل‌های مختلف کمی متفاوت باشد.

از گاز کالیبراسیون مناسب (با غلظت و ترکیب صحیح) استفاده کنید.

از رگولاتورهای مخصوص کالیبراسیون که جریان دقیق و ثابتی را تأمین می‌کنند، استفاده نمایید.

اطمینان حاصل کنید که هیچ گونه گاز دیگری در محیط آزمایش وجود ندارد (به خصوص برای کالیبراسیون صفر).

کالیبراسیون دستگاه آنالایزر BW Technologies (Honeywell)

BW Technologies، که اکنون بخشی از Honeywell است، نیز یکی از تولیدکنندگان معتبر گازسنج‌های پرتابل، از جمله سری GasAlert، می‌باشد. کالیبراسیون دستگاه‌های BW نیز مشابه سایر گازسنج‌ها است، اما ممکن است تفاوت‌های جزئی در رابط کاربری و مراحل دقیق داشته باشد.

نکات مهم برای کالیبراسیون دستگاه‌های BW:

مدل دستگاه: همیشه به دفترچه راهنمای مدل خاص دستگاه BW خود مراجعه کنید.

اتصالات: از صحت و سلامت اتصالات و شلنگ‌ها اطمینان حاصل کنید.

گاز کالیبراسیون: از گازی استفاده کنید که برای مدل دستگاه و گازهای مورد سنجش مناسب باشد.

محیط: کالیبراسیون را در محیطی با هوای پاک و عاری از گاز انجام دهید.